Anansi & Nanzi

Illustraties: Noni Lichtveld
De slimme spin Anansi – Nanzi op Curaçao, Bonaire en Aruba – is een hebberige luilak en een egoïstisch liegbeest maar ook een bijdehante goochemerd. Hij weet zich altijd uit de narigheid te redden, vooral door gebruik te maken van de domheid van anderen.
De verhalen over de spin komen oorspronkelijk uit West-Afrika, uit Ghana, van het volk van de Ashanti. De Afrikanen namen ze op de slavenschepen mee naar het Caribisch gebied, waar ze overal terecht kwamen: van Suriname tot Jamaica. Op de slavenplantages gaven de verhalen over de kleine slimmerik die grote machthebbers in hun hemd zet troost en hoop op bevrijding. Later kwamen de verhalen van het Caribisch gebied naar Europa.

Vroeger werden de Anansiverhalen mondeling overgeleverd, maar vanaf de twintigste eeuw verschenen ze ook in boeken. Om zo’n boek te maken worden verhalen van een verteller eerst opgenomen op een cassettebandje of voicerecorder. Daarna worden ze uitgetypt. Dan heb je nog niet meteen een mooi boek. Zo zijn herhalingen in een verteld verhaal vaak grappig, maar in een geschreven verhaal langdradig. Gebaren van vertellers zie je niet in een boek en stemmetjes hoor je niet. Het verhaal moet dus nog bewerkt worden, ongeveer zoals wanneer je van een boek een film maakt.

Lieke bewerkte twee Anansi-klassiekers, een Surinaamse en een Antilliaanse, zodat kinderen van nu de verhalen weer met plezier kunnen lezen:
Hoe Nanzi de koning beetnam, de bundel verhalen die de Curaçaose onderwijzeres Nilda Pinto in de jaren ’50 van de vorige eeuw optekende uit de mond van Antilliaanse vertellers, en
Het grote Anansiboek, de bundel verhalen die Johan Ferrier, de eerste president van het onafhankelijke Suriname, in de jaren ’80 van de vorige eeuw aan Nederlandse kinderen vertelde. Deze herziene uitgave werd vormgegeven naar het voorbeeld van Hoe Nanzi de koning beetnam.

1363539796_imgHoe Nanzi de koning beetnam en andere Antilliaanse verhalen over de slimme spin
Kon Nanzi a nèk shon Arei i otro kuentanan antiano di e araña sabí

Opgetekend door Nilda Pinto
Vertaling: Dr. Wim Baart
Bewerking Nederlandse tekst: Lieke van Duin
Bewerking Papiamentse tekst: Sydney Joubert en Hubert Lemmens
Illustraties: Doesjka Bramlage, José Maria Capricorne, Hans Leidekkers, Marenthe Otten, Mirelva Romano en Anton Vrede
Vormgeving en beeldredactie: Renée Koldewijn
Uitgevers: Zirkoon, Amsterdam / Instituto Raúl Römer, Curaçao 2005.

Nanzi de spin neemt hierin niet alleen de koning beet, maar ook de tijger, de duivel en zelfs zijn vrienden. Dit tweetalige boek – Papiaments en Nederlands – laat zien dat de Antilliaanse verhalen een geheel eigen authentieke sfeer ademen. Uitgangspunt is Cuentanan di Nanzi van Nilda Pinto uit 1952, de bundel Nanziverhalen waarop dominee Baart in 1983 promoveerde in de godsdienstwetenschap. Lieke bewerkte de tekst voor kinderen van nu in overleg met de Papiamentstalige bewerkers.

Omdat de verhalen oorspronkelijk door verschillende vertellers verteld zijn, zijn ook verschillende illustratoren gevraagd; en omdat het boek uit Antilliaans-Nederlandse samenwerking is ontstaan, is gekozen voor drie Antilliaanse en drie Nederlandse illustratoren.
Veel schoolkinderen op Curaçao hebben een gratis exemplaar gekregen.

Uit de pers:
NRC: ‘Hoe Nanzi de koning beetnam heeft alles in zich om een bestseller te worden. Het boek is geestig, leerzaam en mooi vormgegeven.’
Leesgoed: ‘Deze nieuwe indrukwekkend royale tweetalige uitgave is een intercultureel monument geworden.’

Het Grote Anansiboek

Auteur: dr. Johan Ferrier
Tekstbewerking: Lieke van Duin
Redactie: Cynthia McLeod-Ferrier
Illustraties: Noni Lichtveld
Vormgeving en beeldredactie: Renée Koldewijn
Uitgever: Conserve, Schoorl 2010.

Een halve eeuw lang hoorden kinderen in Suriname en Nederland van meester Johan Ferrier verhalen over de spin Anansi, verhalen die hen leerden hoe de wereld in elkaar zit. Meester Johan werd minister, gouverneur en tenslotte de eerste president van het onafhankelijke Suriname. Behalve wijs en geliefd leraar was hij ook integer democraat. Hij werd in 1999 uitgeroepen tot Surinaams politicus van de eeuw en later zelfs tot ‘vader des vaderlands’.

De eerste uitgave van Het Grote Anansiboek verscheen in 1986, met illustraties in zwart-wit. Hierin stonden de verhalen letterlijk uitgetypt zoals Ferrier ze in de jaren ’80 verteld had aan Nederlandse kinderen, met uitleg over Surinaamse cultuur en gewoonten. In 2002 verscheen hiervan een onveranderde, maar verkleinde pocketuitgave.
In mei 2008 ontmoetten Lieke en Renée Koldewijn op Aruba de schrijfster Cynthia McLeod – dochter van Johan Ferrier – tijdens een symposium over de erfenis van de slavernij.
Alledrie gaven zij daar lezingen. Lieke en Renée verkochten er Hoe Nanzi de koning beetnamen Cynthia de kleine pocket van Het Grote Anansiboek. Lieke en Renée stelden Cynthia voor om van de pocket van haar vader net zo’n mooie uitgave te maken als Hoe Nanzi de koning beetnam en wel voor zijn 100-ste verjaardag. Dat vond Cynthia een goed idee.

En zo is het gekomen… Lieke bewerkte de tekst, Noni Lichtveld maakte nieuwe illustraties in kleur, president Venetiaan en premier Balkenende schreven elk een voorwoord voor hun ex-collega, Renée Koldewijn goot het boek in net zo’n stralende vorm als ze deed voor Hoe Nanzi de koning beetnam en Cynthia voerde de redactie.

Op 12 mei 2010 hoopte Ferrier zijn 100-ste verjaardag te vieren. Hij haalde dat net niet: hij overleed op 4 januari 2010. Wel werd zijn 100-ste geboortedag gevierd, onder andere met het Johan Ferrier Fonds, dat projecten in Suriname steunt op het gebied van onderwijs en cultuur De royaltyopbrengsten van het boek gaan naar dit fonds: www.johanferrierfonds.nl. Ook ontvangen 500 basisscholen en kindertehuizen in Suriname een gratis exemplaar van Het Grote Anansiboek.

mr-anansiNaast deze beide klassiekers bewerkte Lieke ook de eigentijdse Anansiverhalen van theatermaker Wijnand Stomp: Mister Anansi leert de wereld lachen.

Auteur: Wijnand Stomp
Tekstbewerking: Lieke van Duin
Illustraties: Annelies Smeets
Uitgever: Holland, Haarlem 2010.